100 χρόνια από τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο

Γενικά ο φετινός Ιούλιος έχει πολλές επετείους. Χτες ήταν τα 10 χρόνια από το Ευρωπαϊκό στην Πορτογαλία, σίγουρα το μεγαλύτερο κατόρθωμα του Ελληνικού Αθλητισμού. Σε 15 μέρες είναι τα 45 χρόνια από τον Απόλλωνα 11, και δυστυχώς ούτε στα 50 χρόνια θα έχουμε επιστρέψει. Ωστόσο η επέτειος για την οποία θα μιλήσω σήμερα είναι τα 100 χρόνια από την δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου από τον 19χρονο Γαβρήλο Πρίντσιπ και την Ιουλιανή κρίση που έφερε τον Α Παγκόσμιο. Ο επίσημος εορτασμός σίγουρα ήταν υποβαθμισμένος, στην συναυλία στο Σαράγιεβο δεν πάτησε κανένας ηγέτης, εν αντιθέσει με την Νορμανδία ένα μήνα νωρίτερα. Όπως έλεγαν και οι εφημερίδες ο Α Παγκόσμιος έχει το πρόβλημα ότι δεν ήταν μία Τιτανομαχία του καλού με το κακό όπως ο Β Παγκόσμιος, οι Νεότουρκοι έκανα θηριώδη εγκλήματα αλλά κατά τα άλλα πρόκειτο για μία κλασσική διαμάχη Μεγάλων Δυνάμεων η οποία λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων είχε την καταστροφικότητα του Τριαντακονταετούς σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα και άφησε και μία κληρονομιά που οδήγησε στον Β Παγκόσμιο.

Ο 19χρονος Σερβοβόσνιος με τον ιδεαλισμό της ηλικίας του πίστευε απλά ότι έφερνε μύνημα ιστορικής δικαισύνης στην γη του. Δεν ήξερε ότι το Αυστριακό γενικό επιτελείο πίεζε για προληπτικό πόλεμο με την Σερβία (σε στυλ Ράμσφελντ και Ιράκ) από το πέρας των Βαλκανικών και έπειτα, με σκοπό να εξουδετερώσει την Σερβία που είχε καταστεί υπερβολικά δυνατή στα μάτια του και κινδύνευε η κυριαρχία της Αυστρίας στην Βοσνία. Ούτε ήξερε βεβαίος για τον Bagdadbahn, το Γερμανικό σχέδιο για σιδηρόδρομο Βερολίνου Βαγδάτης απο φιλικά βεβαίως εδάφη ο οποίος θα ενίσχυε την ισχύ της Γερμανίας. Το ατιμωτικό τελεσίγραφο στην Σερβία, από το οποίο απεδέχθη η χώρα εντελώς τα 9 από τα 10 αιτήμα και μερικώς το 10ο εν τέλει κατάφερε να εξαγριώσει την Ρωσία, να κινητοποιήσει την Γαλλία όταν φάνηκε ότι θα έμπαινε η Γερμανία στο πλευρό της Αυστρίας κατά της Ρωσίας και εν τέλει και την Αγγλία, παρότι η συμφωνία της Ανταντ δεν προέβλεπε στρατιωτική συνεργασία. Η Ιταλία όμως αποστάτησε από την Κεντρική Συμμαχία, δεν ήθελε να πολεμήσει για την Αυστρία κατά της Γαλλίας. Μπορούσε να αποφευχθεί ο ολοκληρωτικός πόλεμος; Εαν η Αυστροουγγαρία είχε μετριάσει το τελεσίγραφο και το είχε χειριστεί κατά τρόπο καλύτερο, εν τέλει ίσως κατάφερνε να περιορίσει τον πόλεμο σε Αυστροσερβικό, με την Ελλάδα του Βενιζέλου στην πλευρά της Σερβίας και τον Κωνσταντίνο πιθανόν να μην φέρνει εμπόδιο, η φιλογερμανική μερίδα του επιτελείου του ήταν περισσότερο αντιαγγλική. Ωστόσο ήταν όντως η Ρωσία έτοιμη να εγκαταλείψει την Σερβία; Αμφίβολο εώς απίθανο. Η είσοδος της Γερμανίας έφερε την Γαλλία στον πόλεμο, λόγω Αλσατίας και Λωραίνης. Το γερμανικό επιτελείο ήλπιζε σε αγγλική ουδετερότητα, αν όπως στις Μαροκινές κρίσεις ο Αγγλικός στόλος είχε βγει σε γυμνάσια στις ακτές τις Γερμανίας, πιθανόν να είχε αναθεωρήσει την στάση της η Γερμανία. Μήπως όμως τότε θα έμπαινε η Ιταλία στην πλευρά της Αυστρίας; Η έξοδος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον πόλεμο ήταν κάτι στο οποίο εξωθήθηκε από τους Γερμανούς, η τριανδρία των Νεώτουρκων δεν ήθελε, έστω και αν μετά εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση. Η ουσία όμως δεν είναι τι θα μπορούσε να είχε γίνει, αν και η μελέτη του Κέννεντυ στο πανεπιστήμιο για την έκρηξη του πολέμου εν τέλει βοήθησε να μην εκραγεί πόλεμος με την κρίση της Κούβας, και χωρίς την βοήθεια των X-Men :) Η ουσία είναι ότι εξεράγει ο πόλεμος ο οποίος άλλαξε όλα.

Το πρώτο σχόλιο που γίνεται είναι ότι ο πόλεμος προκάλεσε την κατάρρευση 4 αυτοκρατωριών, της Αυστριακής, Ρωσικής, Οθωμανικής αλλά και Γερμανικής, αν και η Γερμανία ήταν περισσότερο έθνος κράτος παρά αυτοκρατορία. Η σφαγή στα πεδία της μάχης της αριστοκρατίας έφερε εν τέλει πιο δημοκρατικό πολίτευμα, αλλά και την Ρωσική Επανάσταση. Επίσης είναι δεδομένο από ηθικής άποψης ότι ο πόλεμος είναι το σημείο καμπής για την Αθεΐα, αν ο Θεός υπάρχει και είναι καλός γιατί επέτρεψε να γίνει ένας τόσο άσχημος και αιματηρός πόλεμος. Είναι δύσκολο να το πιστέψει κανείς αλλά τόσο η Αυστρία αλλά και η Γερμανία παραδόθηκαν όταν πλέον δεν είχαν νέους να στρατεύσουν και να κάνουν μεραρχίες που μπορούσαν να καλύψουν τα κενά που άνοιγαν οι επιθέσεις των Συμμάχων. Είχαν στο τέλος επιστρατεύσει εώς και 16χρονους. Για τα εγκλήματα των Νεώτουρκων κατά των Χριστιανών αλλά και των Κούρδων δεν χρειάζεται να γράψω, έστω και αν οι Ρεπούσηδες και οι συνοδοιπόροι της θέλουν να τα ξεχάσουμε. Ωστόσο το βασικότερο ήταν ότι οι Σύμμαχοι στις Βερσαλίες αντί να κρίνουν ήπια τους ηττημένους όπως στην Βιέννη το 1815, έδρασαν τιμωρητικά με αποτέλεσμα να προκαλέσουν τον Β Παγκόσμιο. Ο Χίτλερ ήταν αποτέλεσμα της ταπείνωσης, αν δεν ήταν για το οικονομικό βάρος των αποζημιώσεων η Γερμανία πιθανόν να είχε γίνει πλουσιότερη και να μην τον είχε βγάλει στην εξουσία. Το γκρέμισμα του συστήματος της Βεστφαλίας, μετά από 270 χρόνια έφερε μία πολύ πιο άναρχη κατάσταση η οποία διατηρήθηκε ουσιαστικά εώς την είσοδο των περισσοτέρων διαδόχων κρατών στην ΕΕ το 2004. Ο διπολισμός μπορεί να έφερε σταθερότητα αλλά εώς το τέλος και οι μεν και οι δε προσπαθούσαν να προσεταιριστούν κάποια από τις χώρες του κάθε στρατοπέδου. Τελικό κεφάλαιο των καινών δαιμονίων που έφερε ο Α παγκόσμιος, του εθνικισμού και σοσιαλισμού, ήταν η Γιουγκοσλαβία, η διάλυση της οποίας την δεκαετία του 1990 έφερε πάλι στο προσκήνιο τους λόγους που εν τέλει δημιουργήθηκε η συγκεκριμμένη χώρα, για να μην σφαχτεί ο κόσμος λόγω των εθνικισμών. Αν το μόνο κατόρθωμα της χώρας ήταν καθυστέρηση της σφαγής κατά 70 χρόνια, και πάλι κάτι έκανε. Τι πραγματικά μπορούμε να μάθουμε για τον πόλεμο πέραν από το ουαί τοις ηττημένοις; Είναι το μύνημα της αυτοσυγκράτησης που θα είχε αποτρέψει την έκρηξη το σωστό, όταν για τον Δεύτερο παγκόσμιο το μύνημα ήταν η μη καθυστέρηση; Καμιά φορά χαίρομαι που δεν έχω την ευθύνη της διακυβέρνησης μία χώρας.