Όπως οι μακροχρόνιοι αναγνώστες του ιστολογίου μου ξέρουν, όταν δεν έχω πολλά πράγματα να κάνω κάθομαι και γράφω για άσχετα αντικείμενα. Καθότι Κυριακή διαβάζω και την Κυριακάτικη Καθημερινή. Φαίνεται ότι η Ελληνική Οικονομία οδεύει για πρώτη φορά μετά από 6 χρόνια βαριάς ύφεσης προς την ανάκαμψη. Η συγκεκριμένη εκτίμηση έχει μία τάση να είναι πιο πιστευτή απο λ.χ. την εκτίμηση ότι θα τελείωνε η κρίση στο δεύτερο εξάμηνο του 2011 που προπαγανδίζονταν όταν υπογράψαμε το 1ο μνημόνιο διότι προέρχεται από πιο αξιόπιστα χείλη σε σχέση με πολιτικούς, πιο συγκεκριμένα από τον Κωστόπουλο της Alpha και από τον Σόρος. Δυστυχώς η ανάκαμψη θα είναι μάλλον αργή και με σοβαρή πιθανότητα να αντιστραφεί αλλά σε σχέση με την προηγούμενη πενταετία η οικονομία το 2014 θα είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση.
Όπως έχω γράψει και παλαιότερα ο βασικός λόγος της ύφεσης είναι ότι η Ελλάδα για να βγει από την κρίση της δεκαετίας του 70 ακολούθησε αυτό που απεδείχθει ο λάθος δρόμος. Επιλέξαμε να οικοδομήσουμε τον Τρίτο Δρόμο για το σοσιαλισμό, πιο συμμετοχικό και δημοκρατικό απ'οτι ο Σοβιετικός ή ο Γιουγκοσλαβικός αλλά σε κάθε περίπτωση σοσιαλισμός. Μετά την κατάρρευση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού έγιναν μεταρρυθμίσεις προς φιλελεύθερη κατεύθυνση αλλά σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητήθηκε ο κυρίαρχος ρόλος του κράτους στην οικονομία, όπως αυτός διαμορφώθηκε μετά το κίνημα στο Γουδί το 1909 αν όχι και νωρίτερα. Βασικότερος λόγος αυτού ήταν ο ίδιος, ότι ο συγκεκριμένος ρόλος του κράτους έχει βαθιά κοινωνική αποδοχή, είτε μιλάμε για τον μικροκαταστηματάρχη ο οποίος θέλει το κράτος να τον προστατεύσει από τον ανταγωνισμό της ελεύθερης αγοράς και τις (όντως) καταχραστικές πρακτικές των μεγαλοπρομηθευτών του, είτε μιλάμε για τον εργάτη που επιθυμεί να απολαύσει τα προνόμια που νομοθετεί το κράτος για την εργασία του (αλλά ο ιδιώτης εργοδότης δεν εφαρμόζει) είτε για τον μεγαλοσχήμονα που προτιμά να τα βρει κάτω από το τραπέζι με τον επίορκο δημόσιο υπάλληλο παρά να ανταγωνιστεί παντού με όλους και επί ίσοις όροις. Το κράτος όμως χρεωκόπησε και δεν μπορεί πια να μοιράσει χρήμα, δικό του ή Ευρωπαϊκό. Ουσιαστικά υπάρχουν δύο λύσεις: η μία είναι να αποσυρθούμε από τον κόσμο, να κλειστούμε στο καβούκι μας και να συνεχίσουμε με τον παλαιό τρόπο, αυτή είναι η πρόταση της αριστεράς του ΣΥΡΙΖΑ. Η άλλη λύση είναι να οικοδομήσουμε μία πιο ανταγωνιστική οικονομία, πιο ανοιχτή στον κόσμο, να αποδεχτούμε την ελεύθερη αγορά τουλάχιστον στα κομμάτια όπου λειτουργεί καλύτερα από το κράτος. Τζιχαντιστές της ελεύθερης αγοράς όπως οι αναρχοδεξιοί του Κινήματος Τσαγιού (Tea Party) δεν έχει η Ελλάδα, με εξάιρεση τον Ανδριανόπουλο. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο φαίνεται ότι ο Ελληνικός λαός επέλεξε την δεύτερη λύση και φαίνεται ότι πηγαίνουμε προς ήπια ανάκαμψη. Αλλά ας δούμε τους τομείς της Ελληνικής οικονομίας αναλυτικά.
Ο πρωτογενής τομέας της Ελληνικής Οικονομίας πάσχει χρόνια από προβλήματα στην οργάνωση αγοράς. Αυτό βέβαια είναι χρόνιο πρόβλημα όλης της Ελληνικής Οικονομίας αλλά στην πρωτογενή τομέα επιτείνεται από το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο του μέσου παραγωγού και την μεγάλη ηλικία του. Τα χωράφια μας παράγουν τα καλύτερα προϊόντα σε πολύ καλές τιμές αλλά μέχρι να φτάσει στον τελικό καταναλώτη έχει ανέβει το κόστος στο πενταπλάσιο με τον λιανοπωλητή να βγάζει περισσότερα ανά κιλό από τον παραγωγό. Η εικόνα που έχω είναι ότι έχουμε δει λόγω κρίσης ένα μεγάλο αριθμό καινούργιων γεωργών να εισέρχεται στην παραγωγή αν και τα 2/3 αυτών είναι άνω των 65, πρόκειται για συνταξιούχους που καλλιεργούν λαχανικά στο επί δεκαετίες ακαλλιέργητο χωράφι τους διοτί με την μειωμένη συνταξη δεν βγαίνουν πια. Το άλλο τρίτο όμως είναι νέα παιδιά που προσπαθούν να βιοπωριστούν με καινοτόμο ή μη προϊον διότι ξέρουν ότι δεν υπάρχει πια δυνατότητα να τους προσλάβουν στο δημόσιο, τουλάχιστον εύκολα. Ένα από τα καλά της κρίσης είναι ότι οι βιομηχανίες τροφίμων που εισήγαγαν την πρώτη ύλη από το εξωτερικό ανακάλυψαν ότι δεν τους χορηγεί κανένας πια πίστωση, ακόμα και παραδοσιακοί προμηθευτές. Έτσι επέλεξαν την συμβολαιακή γεωργία με έλληνες παραγωγούς. Σε ένα βαθμό αυτό είναι και αποτέλεσμα της προόδου στην πληροφορική, ενώ παλαιότερα προτιμούσαν να ασχοληθούν με δεκα μεγαλεμπόρους τώρα μπορούν να χειριστούν ευκολότερα μερικές χιλιάδες μικροπαραγωγούς. Εαν έχω σχηματίσει κάποια εικόνα για την γεωργία είναι ότι ναι μεν δεν έχει βελτιωθεί σοβαρά το πρόβλημα των τιμών παραγωγών αλλά τουλάχιστον απορροφάται περισσότερο η παραγωγή από την αγορά. Φέτος λόγω της ξηρασίας στην Ισπανία, σε συνδιασμό με τις καλές τιμές στα φυτά μεγάλης καλλιέργειας, προβλέπεται να είναι μάλλον καλή χρονιά για τον πρωτογενή τομέα.
Ο δεύτερογενής τομέας είναι ιστορικά πιο εκτεθιμένος στον διεθνή ανταγωνισμό. Η βιομηχανία που είχε επιβιώσει στην Ελλάδα προ της κρίσης ανήκε είτε στους ελάχιστους ανταγωνιστικούς κλάδους είτε παρήγαγε προϊόντα που για πολιτιστικούς κυρίως λόγους δεν προσέφερε η διεθνής αγορά (π.χ. μοτέρ σούβλας). Οι αδύναμες εταιρίες κατέρρευσαν ήδη, οι δυνατότερες επιδίωξαν να βρουν αγορές εξωτερικού πέραν από τις παραδοσιακές ζώνες και κάποιες τα κατάφεραν. Αρκετές από τις εξαγωγές είναι εξαγωγές ανάγκης, εξού και ένα από τα κύρια εξαγώγιμα προϊόντα μας πλέον είναι τα πετρελαιοειδή. Απλούστατα τα διυλιστήριά μας δεν μπορούν να πουλήσουν εντός όλο το προϊόν τους και το εξάγουν στις ΗΠΑ. Όταν με το καλό ανακάμψει η Ελληνική Οικονομία πιθανόν να εξαφανιστούν κάποιες από αυτές τις εξαγωγές. Από την άλλη όμως αρκετές πολυεθνικές απεφάσισαν να επαναφέρουν μερος της παραγωγής τους στην Ελλάδα μετα τις μειώσεις στους μισθούς πέρυσι. Τι και ποιό μέρος αυτής της παραγωγής θα μείνει Ελλάδα στην ανάκαμψη θα φάνει
Κυριότερος όμως τομέας της Ελληνικής οικομίας είναι ο τριτογενής. Οι υπηρεσίες προς το εσωτερικό έχουν καταρρεύσει, μάλιστα τα μέτρα για άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων και ενίσχυση του ανταγωνισμού έχουν πλήξει το εισόδημα αυτών που τις παρείχαν. Μακροπρόθεσμα όπως θα φέρουν μεγαλύτερο μέρος του διεθνούς καταμερισμού εργασίας στην χώρα και η μείωση της αξίας θα αντισταθμιστεί με αύξηση του όγκου. Από την άλλη οι υπηρεσίες προς το εξωτερικό, με βασικότερο τον τουρισμό προβλέπεται φέτος να έχουν πρωτοφανή άνθηση. Ήδη η εκτίμιση για 17 εκατομμύρια τουρίστες θεωρείται ξεπερασμένη, μπορεί και να αγγίξει τα 18 εκατομμύρια φέτος. Οι διαδηλώσεις στην Τουρκία και το πραξικόπημα στην Αίγυπτο θα φέρουν περισσότερο κόσμο στην Ελλάδα, η οποία φέτος δεν υποφέρει και από την κυβερνητική αστάθεια της περσινής χρονίας. Είναι απίστευτο για όσους κατοικούν στην χώρα αλλά το να βγουν 500 ατομα στο κέντρο είναι ικανό να καταστρέψει την εικόνα όλης της χώρας αν προβληθεί διότι στην Ευρώπη και την Αμερική (με εξαίρεση ίσως την Γαλλία) δεν βγαίνει ο κόσμος να διαδηλώσει γενικώς. Πόσο φυσιολογική μας είναι η διαδήλωση τους είναι αδιανόητο.
Στα τέλη του Δεκεμβρίου είχε άρθρο η Καθημερινή ότι αν δεν υπάρξει σοκ στο διεθνές σκηνικό (και ήδη υπήρξε το Κυπριακό και το Πορτογαλικό σοκ) και αν όντως εφαρμοστούν οι μεταρρυθμίσεις (οι οποίες έστω και αργά φαίνεται να εφαρμόζονται) είναι δυνατόν η οικονομία να έχει ένα -2% αντι για -4.5% που προβλέπεται. Το διεθνές κλίμα προς την χώρα άλλαξε όταν τον Δεκέμβριο πέρασε το προηγούμενο πακέτο μεταρρυθμίσεων και φάνηκε να υπάρχει ηγεσία πρόθυμη να τις επιβάλλει. Η έξοδος της ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση προκάλεσε οικονομικό σοκ αλλά όχι εκλογές, αν δεν υπάρχει νεο σοκ πιθανόν να καταφέρει η νυν κυβέρνηση να δει την ανάκαμψη. Πάντως είναι δεδομένη ότι πρόκειται για εξωγενή ανάκαμψη που σημαίνει ότι σοβαρό σοκ στην διεθνή οικονομία θα μας ρίξει έγω. Επίσης πάντα παίρνει καμία διετία από την αρχή της ανάκαμψης εώς ότου μειωθεί σημαντικά η ανεργία, ακόμα και αν εξαντλήσει η Βουλή την τετραετία πιθανόν να έχουμε εκλογές με ανεργία της τάξης του 15% και ανεργία νέων προς το 45%. Οι μεταρρυθμίσεις πλέον έχουν φτάσει στον πυρήνα της Μεταπολίτευσης, το μεγάλο και ανευθυνοϋπεύθυνο κράτος. Θα δούμε αν θα γίνει κάτι