Η οικονομική κριση και η ανάκαμψη

Η χτεσινή ημέρα απεδείχθει λίγο πιο γεμάτη απ'ότι περίμενα. Ηθελα να δω όλη την πρώτη σαιζόν της σειράς της οποίας χτες ξεκίνησε η 2η σαιζόν και έτσι έβλεπα αυτή αντί να γράψω στο ιστολόγιο. Μέσα σε όλα μπήκαν και διάφορες εξωτερικές δουλειές στα πόδια μου, τύπου να στείλω τον υπολογιστή για επισκευή.

Η Ελληνική Οικονομία αναπτύχθηκε την μετεμφυλιακλη εποχή βασισμένη στο σταθερό οικονομικό κλίμα του συστήματος Bretton Woods, τα χαμηλά εργατικά εισοδήματα (αν μη τι άλλο ο κόσμος έφευγε Γερμανία διότι ούτε με το χαμηλό ελληνικό ημερομίσθιο δεν έβρισκε δουλειά) και την κατά το δυνατόν πλήρη αξιοποίηση του παραγωγικού δυναμικού, κατά προτίμηση μέσω κρατικών επιχειρήσεων (ΔΕΗ, ΟΤΕ κλπ). Απο την δεκαετία του 60 μπήκε και ο τουρισμός στο μίγμα αν και η τουριστική μεταμόρφωση της Ελληνικής Οικονομίας επήλθε αρκετά αργά: οι γονείς μου περιγράφουν πως ο Πλατανίας (των Χανίων) στα τελή της δεκαετίας του 70 ήταν 3 ταβέρνες ουσιαστικά παρότι Πλατανιάς, Χερσόννησος και Άγιος Νικόλαος ήταν οι τρεις πρώτες τουριστικές περιοχές της Κρήτης ήδη από την εποχή του Ζορμπά. Το πρότυπο δεν διέφερε από τον υπόλοιπο Ευρωπαϊκό καπιταλιστικό Νότο, δόξα τον θεό ο Ελληνικός εμφύλιος και η χούντα των συνταγματαρχών δεν είχε την αγριότητα του Ισπανικού ή της χούντας του Φράνκο, χρειάστηκε η Ελλάδα να εμπλακεί σε μία δεκαπενταετία αποικιακών πολέμων όπως η Πορτογαλία ούτε ποτέ η Μαφία ενισχύθηκε από εξωτερικές δυνάμεις για να καταπολεμηθεί ο κομμουνισμός. Η κρίσιμη καμπή για τη Νότια Ευρώπη και την Ελλάδα ήταν η δεκαετία του 1980.

Στην Ιβηρική κατά την δεκαετία του 80 η δημοκρατία εδραιώθηκε και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα ανέβηκαν στην εξουσία. Το ίδιο θα μπορούσαμε να πούμε για την Ελλάδα με τη διαφορά ότι η Δημοκρατία ήρθε το 1974, ανεξαρτήτως του τι κακκάριζε ο Σημίτης/Λαλιώτης την εποχή του σκληρού ροκ. Ναι η εναλλαγή των κομμάτων είναι βασικό στοιχείο της δημοκρατίας, ναι αυτό συνέβει μόλις το 1981 για πρώτη φορά από το 1963 αν όχι το 1932 αλλά σε καμία περίπτωση η δεύτερη οκταετία Καραμανλή δεν είχε την άγρια καταστολή της 1ης οκταετίας. Οι τρεις χώρες ακολούθησαν αρκετά διαφορετικές επιλογές με σκοπό την σύγκλιση με τις άλλες οικονομίες της ΕΟΚ στην οποία και οι 3 εντάχθηκαν. Η Πορτογαλία επιδίωξε την κατασκευή υποδομής και εκμετάλλευση των χαμηλών εργατικών για τη βιομηχανική ανάπτυξη. Στο τέλος της δεκαετίας είχε γίνει (στα χαρτια, φοροδιαφυγή γαρ) πλουσιότερη από την Αλλάδα. Η Ισπανία προσπάθησε να καταστείλει τα περιφερειακά κινήματα προσφέροντας τοπική αυτονομία που προκάλεσε και τοπικές παραλαγές στην ανάπτυξη. Οι πολυ ισχυροί νόμοι κατά των απολύσεων διατηρήθηκαν, ο κόσμος συνέχισε να απαιτεί εργασία στο χωριό με αποτέλεσμα να μειωθεί μεν η ανεργία λόγω προσωρινής απασχόλησης αλλά να συνεχίσει να είναι η υψηλότερη της Ευρώπης. Η Ελλαδα μας επέλεξε την "προοδευτική" επίλυση της οικονομίας μέσω της πολιτικής, αύξησε τους ελάχιστους μισθούς 60% σε μία νύχτα με αποτέλεσμα εντός διετίας η ανεργία να τριπλασιαστεί, επέλεξε να "δημοκρατικοποιήσει" της δημόσιες επιχειρήσεις μέσω των συνδικάτων και μετέβαλλε την οικονομία από παραγωγική σε καταναλωτική. Αν δεν ήταν για τον αναπτυσσόμενο τουρισμό, την κοινή αγροτική πολιτική και γενικότερα την Κοινοτική αληλλεγύη θα έπρεπε να είχαν καταρρεύσει τα δημόσια οικονομικά πριν τελειώσει η δεκαετία.

Στο τέλος της δεκαετίας συνέβει ένα κοσμοϊστορικό γεγονός που έμελλε να αλλάξει τα δεδομένα για όλη την Νότια Ευρώπη: η κατάρρευση του κομμουνισμου. Αφήνοντας κατά μέρους το κατά πόσον ήταν κομμουνιστικά τα καθεστώτα αυτά (δεν ήταν) οι Νοτιοευρωπαϊκές οικονομίες είδαν να εξαφανίζεται ένα από τα κύρια συγκριτικά τους πλεονεκτήματα: το χαμηλό εργατικό κόστος. Μέσω των μάλλον επιτυχημένων οικονομικών πολιτικών τους βρέθηκαν να έχουν τους διπλάσιους μισθούς από τις οικονομίες σε μετάβαση (όπως ονομάστικαν σταδιακά οι πρώην κομμουνιστικές) σε συνδιασμό με χειρότερη γεωγραφική θέση και ένα εργατικό δυναμικό το οποίο δεν ήταν πιο μορφωμένο από το ανατολικοευρωπαϊκό. Το μόνο πραγματικό πλεονέκτημα που παρέμεινε ήταν το κλίμα με αποτέλεσμα ο μόνος ουσιαστικός τομέας που αναπτύχθηκε να ήταν ο τουριστικός. Τα παλαιά οργανωμένα κράτη της Ιβηρικής κατάφεραν να επεκτείνουν το ρεύμα και την δεύτερη κατοικία (άρα και τις οικοδομές), στη χώρα της μεγάλης κτηματικής κατάτμισης, του μικροϊδιοκτητικού μοντέλου και του ανοργάνωτου κράτους αυτό δεν κατέστη ιδιαίτερα εφικτό. 20+ χρόνια μετά την πτώση του τοίχους συνεχίζουν οι Ανατολικοευρωπαϊκές χώρες να είναι φτωχότερες απ'ότι πριν με εξαίρεση την Πολωνία όπου και πάλι η κατανομή του εισοδήματος είναι πιο άδικη, οι Νοτιοευρωπαϊκές χώρες κατόρθωσαν να αναπτυχθούν αλλα όχι να φτάσουν το επίπεδο της Βόρειας Ευρώπης (αν και η Ισπανία το αγγιξε) και όλες οι Ευρωπαϊκές χώρες πλέον να υποφέρουν από τον ανταγωνισμό της Ανατολικής Ασίας.

Η ελληνική κρίση χρέους είναι αποτέλεσμα της κοινωνικής και πολιτικής επιλογής για το πρότυπο ανάπτυξης από τη δεκαετία του 80. Από τη στιγμή που έκλεισαν τα εργοστάσια που παρήγαγαν με βάση το χαμηλό εργατικό κόστος όλο και περισσότεροι απαίτησαν απασχόληση στο Δημόσιο. Οι πολιτικοί το ικανοποίησαν αλλά με όλους και χειρότερους όρους. Πριν την κρίση πέραν από τους εκατοντάδες χιλιάδες μόνιμους και συμβασιούχους υπήρχαν και 40.000 stagiaires με μισθό πείνας οι οποίοι δεν επιδίωκαν μόρφωση με σκοπό την μελλοντική απασχόληση αλλά μία μόνιμη θέση στο δημοσίο. Η ανεργία είχε καταφέρει και είχε πέσει στο 8% αλλά και πάλι δεν παράγονταν ικανοποιητική ποιοτική απασχόληση για όλους τους Έλληνες. Ίσως μετά μία πενταετία ακόμη ταχύρριθμης ανάπτυξης να καταφέραμε να απασχολήσουμε όλους στη δουλειά που θέλανε χωρίς να φορτώνεται το δημόσιο αλλά πάλι ειναι αμφίβολο.

Οι λύσεις για την κρίση που μας έχουν υποβάλλει οι πιστωτές μας είναι κλασσικές περιπτώσεις χρεωκοπημένης επιχείρησης. Απαιτούν να απολύσουμε προσωπικό (το κάναμε με τους stagiaires), να πουλήσουμε περουσιακά στοιχεία και να μειώσουμε το κόστος παραγωγής. Αδυνατούν να κατανοήσουν ότι δεν πρόκειται για επιχείριση με ιδιοκτήτες και εργαζομένους αλλά ότι οι εργαζόμενοι είναι οι ιδιοκτήτες. Δεν μπορούν να κατανοήσουν πόσο βαθιά ριζωμένη στη συνείδηση του μικροαστού είναι το κρατικιστικό μοντέλο όχι μόνο διότι αυτό έχει διαχθεί αλλά και διότι θέλει η αγελάδα του γείτονα να ψοφήσει κατά το ανέκδοτο του μακαριστού Χριστόδουλου. Η ιδέα του ξοδεύω για να έχω έχει μπει τόσο βαθιά που η ύφεση απλά φαίνεται να την αποδεικνύει στη λογική του μέσου Έλληνα, ότι τα προηγούμενα χρόνια ξόδεψε και τα λεφτά του σήμερα δεν το έχει συνειδητοποιήσει.

Έχω φτάσει στο σημείο που θέλω να γράψω για την λύση αλλά πλέον δεν εχω διάθεση να το κάνω απόψε συν το ότι έχει γίνει ήδη μεγάλη η ανάρτηση. Την επόμενη φορα