Μπορει να υπαρξει βιομηχανική ανάπτυξη στην Ελλαδα;

Σήμερα και κοιμήθηκα και ξυπνησα δυστυχως πολύ νωρίτερα απο χτες. Το μόνο καλό όμως είναι ότι δεν είχα μεσημεριανό ύπνο. Μετά το ουσιαστικό πέρας των υποχρεώσεων μου χτες προσπάθησα να έρθω σε επαφή με φίλους. Λαμβάνοντας υπ'όψιν πόσο λίγο χρησιμοποίησα το τηλέφωνο πολύ καλά πήγα. Καθότι είμαι ξύπνιος σε ώρες που δεν πρέπει να ενοχλώ τους άλλους που κοιμούνται κάθομαι και διαβάζω βιβλία, ιδίως αυτό που ξεφορτώθηκε ένας καθηγητής στο πανεπιστήμιο μοιράζοντάς τα στους φοιτητές του. Είναι σχετικό με την γεωγραφία της Ευρώπης, εκδώθηκε το 1973 και είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον, αν και πλέον κυρίως για ιστορικούς λόγους.

Το πρώτο και κύριο αντικείμενο που έμαθα από αυτό το βιβλίο είναι το τι είναι η γεωγραφία. Στην Ελλάδα ως επιστήμη ουσιαστικά δεν υπάρχει, η γενικότερη γνώση για τον κόσμο θεωρείται τμήμα της αγωγής που οφείλει να έχει ένας πολίτης. Ένας γεωγράφος οφείλει γνωρίζει την ιστορία, οικονομία, ήθη και έθιμα μίας περιοχής και να την αναλύει έχοντας ένα ευρύ γνωστικό πεδίο. Ένα από τα πράγματα που τσάντισε (μάλλον) την Ρωσσίδα καθηγήτρια είναι ότι επέμενα ότι είμαι Γεωπόνος και όχι γεωγράφος. Για πολλαπλούς λόγους, ιδίως επαγγελματικούς, είμαι τρομερά υπερύφανος που είμαι Γεωπόνος και δεν πρόκειται να προδώσω τον κλάδο μου. Μπορώ όμως να λειτουργήσω και με την λογική του γεωγράφου. Απλά δεν είναι κάτι το οποίο μαθαίνεις στην Ελλάδα.

Το δεύτερο και πολύ ενδιαφέρον είναι η ιστορία της εκβιομηχάνισης. Θυμάμαι ως αχνή μνήμη της δεκαετίας του 80 την όλη συζήτηση ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει βιομηχανική χώρα διότι δεν έχει άνθρακα και σίδηρο. Η όλη συζήτηση αυτή όμως εν τέλει πήγε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας με την ανάδυση των Νεων Βιομηχανικών Χωρών της Ανατολικής Ασίας την δεκαετία του 90 οι οποίες επίσης δεν ειχαν άνθρακα και σίδηρομετάλλευμα. Το βίβλιο αυτό του 1973 περιγράφει την τότε κατάσταση στην Ευρώπη όπου λόγω της πολύ κακής τεχνολογίας μεταφορών προ του β' ημίσεως του 19ου αιώνα βιομηχανικές ζώνες αναδύθηκαν στις περιοχές όπου είχαν τα κατάλληλα ορυκτά και, λόγω των δυνάμεων της αδράνειας, παρέμειναν οι κυρίαρχες βιομηχανικές ζώνες την εποχή εκείνη. Ενδιάμεσα οι βιομηχανίες έκλεισαν στην Δυτική Ευρώπη, χώρια που δεν δημιουργήθηκαν ουσιαστικά ποτέ στην Ελλάδα. Ο άνθρακας σε αρκετές περιπτώσεις εξαντλήθηκε (πχ Le Creusot), τα εργατικά απεδείχθησαν ακριβά και εν τέλει η βιομηχανία πήγε στην Άπω Ανατολή. Η Δυτική Ευρώπη κατάφερε και διατήρησε μόνο τον υψηλής ποιότητας τμήμα της βιομηχανίας, η Νότια Ευρώπη που δεν το είχε ποτέ εν τέλει το έχασε υπερ της Ανατολικής και διατήρησε μόνο το τμήμα όπου το συγκριτικό πλεονέκτημα ήταν ισχυρό (και ανέπτυξε τον τουρισμο).

Κατά την δεκαετία του 90 και του 2000 επανειλλημένα ειπώθηκε ότι οι ανεπτυγμένες χώρες μπορούν να διατηρήσουν και να αναπτύξουν την βιομηχανία της γνώσης. Μπορεί η Ελλάδα να αναπτύξει τέτοια βιομηχανία; Είναι δυνατόν να προέλθουν τα νέα βιοτεχνολογικά φάρμακα, το νέο καινοτόμο λογισμικό, το νέο υψηλής ποιότητας αγροτικό προϊόν από τον Ελληνικό χώρο; Ένα δεδομένο είναι ότι η Ελλάδα έχει ένα πολύ μορφωμένο και υψηλής ειδίκευσης επιστημονικό εργατικό δυναμικό το οποίο αδρανεί λόγω της υπανάπτυξης της βιομηχανίας. Επανειλλημένα προβάλλεται ότι οι μισθοί των πτυχιούχων είναι χαμηλοί το οποίο αληθεύει σε σχέσει με την Δυτική Ευρώπη. Τα 800 ευρώ όμως του Έλληνα πτυχιούχου είναι πολλά σε σχέση με τα 500 του Τσέχου ή τα 200 του Ινδού. Δύσκολα λοιπόν ελκύει ξένες επενδύσεις που προσανατολίζονται για χαμηλό κόστος εργασίας. Θα μπορούσε όμως να δημιουργήσει εγχώριους τεχνολογικούς κλάδους. Το ευχάριστο με την ΟΝΕ είναι ότι πλέον ο Έλληνας έχει πρόσβαση στην αγορά πίστεως και μπορεί να δανειστεί για να φτιάξει την επιχείρησή του, κάτι αδύνατον χωρίς μέσον πριν απο 15 μόλις χρόνια. Το γεγονός όμως ότι "ασφαλείς" αποδόσεις τύπου ομόλογα Δημοσίου προσφέρουν υψηλή απόδοση περιορίζει το διαθέσιμο κεφάλαιο για καινοτομία: Γιατί να επενδύσεις σε Venture Capital με απόδοση 10% όταν το εντοκο γραμμάτιο σου δίνει 6%; Με το που θα αποφασισεις επιχειρηματική επένδυση όμως θα αντιμετωπίσεις την αδράνεια της Ελληνικού Κράτους και την Ελληνικής κοινωνίας. Η υπόθεση με τα κλειστά επαγγέλματα είναι αρκετά γνωστή και ως κλειστό εννοώ κάθε επάγγελμα όπου η άδεια έχει παραπανω αξία από το κόστος της έκδοσής της (πχ άδεια φορτηγού). Για άλλα πράγματα το επίπεδο της κοινωνιας είναι απίστευτα χαμήλο, που ακούστηκε το μεγαλύτερο τμήμα της χώρας να μην έχει τίτλους ιδιοκτησίας; Πέραν αυτού όμως αν θελήσεις να κάνεις κάτι το νέο θα πέσεις στον κάθε καρεκλοκένταυρο της δημόσιας διοίκησης. Θυμάμαι μία από τις διαλέξεις στη Γεωπονική του ΑΠΘ όπου καινοτόμισαν για τα Ελληνικά δεδομένα παράγοντας αγαροφύκη στον Θερμαϊκό. Η τεχνοοικονομική ανάλυση έδειχνε ένα φοβερό περιθώριο κέρδους σε περίπτωση εμπορικής εφαρμογής. Ωστόσο έπρεπε πρώτα να γίνει περιβαλλοντική μελέτη για να επιτραπεί αυτή η υδατοκαλιέργεια στην Ελλάδα χώρια που γενικά οι υδατοκαλλιέργειες στην Ελλάδα υποτίθεται ότι γίνονται στις ΠΟΑΥ (Περιοχές Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών) των οποίων το προεδρικό διάταγμα οριοθέτησης δεν έχει εκδωθεί ακόμα!

Η βιομηχανική ανάπτυξη μέσω της βιομηχανίας της γνώσης είναι εφικτή. Ωστόσο είναι η Ελληνική Κοινωνία και το Ελληνικό Κράτος πρόθυμο και ικανό να την δεχτεί;